Inmiddels hang ik zo’n 12 jaar rond op het internet, als maker van foto’s, tekstschrijver en sinds 2020 ook als ontwerper van brei- en haakpatronen. Gedurende die jaren heb ik dan ook veel geleerd over auteursrecht en wordt er nog steeds af en toe foto of tekst van mij ‘geleend’. Iets dat niet oké is, maar waarvan vaak niet wordt begrepen hoe het eigenlijk precies zit. Vandaag wil ik graag uitleg geven over auteursrecht, wanneer het van toepassing is en waarom het niet oké is om zomaar iets van het internet te halen en te kopiëren.
Auteursrecht
Ik ben niet juridisch onderlegd. Ik heb geen juridische opleiding gevolgd. Het is echter wel zo dat informatie over auteursrecht vrij makkelijk terug te vinden is op het internet. De basis is heel eenvoudig: eigenlijk zit op alles dat iemand zelf schrijft of maakt standaard auteursrecht, mits het origineel, creatief en niet gekopieerd is. Wanneer jij thuis op een velletje papier een gedichtje schrijft, heb jij het auteursrecht van dit gedichtje. Wanneer ik op vakantie een foto van de zee maak, dan heb ik het auteursrecht over die foto.
Auteursrecht ontstaat vanzelf door het maken van een originele creatie. Je hoeft er niets voor aan te vragen of te registreren, en het is gratis. Het werk moet tot stand zijn gekomen door een zekere mate van creativiteit van de maker van het werk. Dit betekent dat de er sprake moet zijn een eigen oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel van de maker.
Er zit bijvoorbeeld auteursrecht op: foto’s, websites, sieraden, grafische ontwerpen, romans, gedichten, brieven, muzikale composities, toneelstukken, video spelletjes en nog veel meer. De precieze lijst is hier terug te vinden en deze breidt zich eigenlijk nog veel verder uit. Deze website is sowieso een aanrader en zeer uitgebreid. Ik heb het in dit artikel voornamelijk over afbeeldingen, teksten en foto’s. Ondanks dat het auteursrecht op meerdere zaken van toepassing is.
Foto’s
Dit is tevens een reden waarom veel fotografen een watermerk in hun foto te zetten. Op die manier wordt extra duidelijk dat de foto niet zonder toestemming mag worden overgenomen. In theorie is het niet eens nodig, want ook zonder het watermerk zit er automatisch auteursrecht op een foto. Je mag dus nooit zomaar, zonder toestemming een foto overnemen.
Het mag gewoon niet en de maker van de foto heeft het recht om jou daarvoor aan te spreken (meest gunstige situatie) en een claim te sturen (minder gunstig). Zonder waarschuwing / verzoek tot verwijderen vooraf. Mijn ervaring is dat die bedragen echt gigantisch kunnen zijn, soms wel tot 6000 euro per foto. Je kunt in gunstige gevallen proberen om een schikking te treffen met de fotograaf, maar in veel gevallen betaal je echt het bedrag per foto. De rechter zal altijd de eigenaar van de foto’s in zijn/haar gelijk stellen, mits de foto’s zonder toestemming worden gebruikt en bewezen is dat het zijn/haar eigendom is. Het auteursrecht wordt uitgebreid benoemd in het wetboek. Mensen proberen er wel eens omheen te praten, maar het staat gewoon vast.
Mijn foto’s worden met regelmaat gestolen. Door onbetrouwbare webshops uit China, die zeggen mijn truien te verkopen. Of door websites die over breien schrijven en dan op Pinterest gaan zoeken naar leuke kiekjes. Het mag gewoon niet en ik word er altijd weer een beetje geïrriteerd van. Er wordt nooit om toestemming gevraagd en soms kom ik er maar per toeval achter. Of er wordt pas om toestemming gevraagd, wanneer de foto al overgenomen is.
Aanpassingen
Het zomaar aanpassen van iemands creatief eigendom, mag ook niet. Dat kan zo simpel zijn als een kleurenfoto, omzetten naar een zwart wit foto. Een zin weghalen uit een bestaand gedicht en dit vervolgens publiceren. Ik kwam laatst op het Instagram profiel van een schrijfster een voorbeeld tegen, waarin een bedrijf een gedicht van haar op een canvas tas had laten drukken. Ze hadden een aantal woorden veranderd en verkochten de tassen met haar gedicht op de voorkant. Ook dit mag absoluut niet en is misschien nog wel respectlozer dan gewoon het origineel overnemen.
Brei- en haakpatronen
Los van mijn artikelen, publiceer ik sinds 2020 ook brei- en haakpatronen. Deze heb ik zelf uitgeschreven en verzonnen. Het zijn mijn teksten, bijbehorende foto’s en mijn ontwerpen. Ik zie regelmatig patronen voorbijkomen die wel heel veel weg hebben van die van mij, maar daarin heb ik geen poot om op te staan. Er hoeft maar één toer een beetje anders te zijn en dan is het al ‘anders’. Daarmee houd ik me eigenlijk ook niet bezig. Het is nou eenmaal zo dat veel gebreide truien en vesten op elkaar lijken.
Mijn breipatronen lijken wellicht ook enorm op die van iemand anders, omdat een gebreide trui in tricotsteek een gebreide trui in tricotsteek is. Daar is geen beginnen aan. Toch wordt er in deze wereld veel gekopieerd en nagemaakt. Mensen kopen een patroon, passen het een klein beetje aan en verkopen het vervolgens als iets van hunzelf.
Ook de eindproducten mogen officieel niet zonder toestemming worden verkocht. Daar houden nog minder mensen zich aan. Ik focus me er niet op, maar zie het wel om me heen gebeuren. Niet alleen met mijn eigen patronen, maar ook van die van andere ontwerpers. Ik kan me heel goed voorstellen dat het frustrerend is. Niet eens zo zeer omdat het een ramp zou zijn als iemand de eindproducten zou verkopen, maar meer omdat het gewoon niet gevraagd wordt.
Eigen gebruik
Wanneer je een haak- of breipatroon koopt, dan is dit voor eigen gebruik. Je mag het patroon niet kopiëren, doorverkopen, vertalen, delen of aanpassen. Dit geldt tevens voor kleine fragmenten uit patronen, die regelmatig op FB-pagina’s worden gedeeld. Ook mag je geen eindproducten verkopen, zonder toestemming van de patroonontwerper. Natuurlijk mag je wel kosteloos dingen maken voor familie of vrienden (lees: privégebruik).
In een artikel van Breimeisje deelt ze hoe een ondernemer haar breipatroon voor baby sokjes heeft gekocht, het breipatroon naar eigen zeggen heeft aangepast, de baby sokjes vervolgens gratis laat breien door ‘eenzame ouderen’ en ook nog een bijdehand antwoord geeft wanneer ze er op wordt aangesproken. Ze heeft inmiddels al honderden van deze sokjes verkocht, voor best een behoorlijk bedrag als je het mij vraagt.
Het mag niet en het is strafbaar en toch doet ze het gewoon. Breimeisje is een ondernemer die veel liefde, tijd en moeite steekt in haar bedrijf en haar patronen. Het is alsof je na jarenlang hard werken eindelijk een Ferrari kunt kopen en dan na de eerste rit, iemand de Ferrari van je oprit komt stelen. Het kan gewoon niet.
‘Dan moet je maar patent aanvragen.’
Patent staat los van auteursrecht. Auteursrecht is standaard aanwezig op elke foto, tekst en afbeelding. Tenzij het een licentievrije foto, tekst of afbeelding is. Daar zijn speciale websites voor, zoals Pexels. Hier vind je duizenden prachtige stockfoto’s, die je zomaar mag gebruiken voor je website. Je mag dan een linkje plaatsen met de maker erin verwerkt, maar dit is niet verplicht.
Wanneer ik op brei- en haakgroepen op Facebook mensen aanspreek op het delen van mijn foto’s voor (gratis) ‘advies’ over hoe mijn designs te breien zijn (om zo te voorkomen dat ze het kooppatroon moeten aanschaffen), krijg ik vaak zulke antwoorden. Over patent aanvragen en zo. Vaak mensen uit eerdere generaties, die ergens in de verte een klok hebben horen luiden, maar geen flauw idee hebben waar de klepel hangt.
Ik kwam laatst een trui tegen, in precies dezelfde kleuren garen als dat ik ‘m maakte, met precies dezelfde eigenschappen. Echt een 1 op 1 kopie van mijn trui. De persoon in kwestie volgt mij overal op social media en zet vervolgens boven de foto dat het haar eigen ontwerp is. Dat vind ik heel bijzonder, ik ga er echter niet meer over discussiëren. Ik neem me altijd voor om me er niet te druk over te maken, maar het irriteert me uiteindelijk wel.
‘Ja, maar het stond op Pinterest.’
Ja, heel leuk Pinterest. Love it. Maar Pinterest is dus geen gratis foto database, waar je gratis en ongevraagd foto’s kunt scoren. Zo wordt het wel vaak gebruikt. Mensen die posten op Pinterest, herposten eigenlijk een foto of afbeelding van een andere website. Zonder toestemming. De foto’s linken altijd terug naar de originele website, waarop de originele foto geplaatst is. Daardoor is Pinterest an zich niet strafbaar, omdat de content gerepost wordt en de bron te herleiden is.
Foto’s en afbeeldingen die je op Pinterest vindt, bevatten allemaal auteursrecht. Het is van al deze afbeeldingen niet toegestaan om ze klakkeloos te kopiëren of te herplaatsen. Zelfs niet op je privé Facebook of in een (besloten) groep op Facebook: dit is even erg (en strafbaar) als dat een merk ermee aan de haal gaat. Het mag niet.
‘Waarom mag het niet, is wel kinderachtig, het staat toch op Pinterest?!?’ Ja Gerda, toch mag het niet. Klaar. Tenzij het een licentie vrije foto is. Dit geldt overigens ook van alle foto’s en afbeeldingen die je op Google vindt. Het is heel makkelijk om even te zoeken op ‘Pasen’ en vervolgens de eerste foto die je leuk vindt maar over te nemen op je eigen site. Het mag niet en je kunt ervoor aangeklaagd worden.
‘Dan moet je het niet op internet zetten.’
Krijg ik heel vaak te horen. Dat is naar mijn mening onzin, want wanneer je je auto op de parkeerplaats van de AH parkeert, mag ook niemand zomaar je auto meenemen. Dan zeg je ook niet ‘had je daar je auto niet moeten neerzetten’. Dat is precies hetzelfde, ook al lijkt dat wellicht niet zo. Een foto, afbeelding of tekst is net zo goed iemands eigendom. Een digitale auto.
Omdat jij dat vindt en het niet eens bent met deze wet, wil het nog steeds niet zeggen dat je zomaar iemand zijn foto(‘s), afbeelding(en) en/of tekst(en) mag overnemen. Ik heb vaak mensen aangesproken, met name op Facebook groepen over breien en haken, het mag gewoon niet. Hoe lastig het voor sommigen ook is om te (willen) begrijpen.
Ik heb al met talloze Gerda’s discussies gehad. Ook over het overnemen van mijn patronen. Jouw mening over een wet, verandert de wet niet. Dat ik ervoor kies om foto’s te publiceren op het internet, is geen vrijbrief voor iemand anders om ze klakkeloos over te mogen nemen. Het is vermoeiend, onnodig en ook nog eens illegaal.
Vroeger
Toen ik pas begon met bloggen, pakte ik ook gewoon overal foto’s. Van alle websites die ik maar tegenkwam. Het was eigenlijk ‘normaal’, iedereen deed het. Tot het moment waarop we allemaal leerden dat dit eigenlijk niet mocht.
Ik kom uit de eerste generatie bloggers en wij hebben echt alles nog moeten leren. Er ging ons niemand voor die het al eerder gedaan had, wij waren de eersten. Dat ging in fases en is natuurlijk geen excuus voor de dingen die ik fout deed. Verschillende fotostijlen volgden elkaar op. Verschillende soorten layouts passeerden de revue. En op een bepaald punt leerden we allemaal over auteursrecht. Daaropvolgend ontvingen grote bloggers in één week tijd claims voor foto’s die ze in hun eerste blogposts (lees: vaak jaren terug) hadden verwerkt, maar nooit hadden verwijderd. Sommige bloggers moesten duizenden euro’s betalen. Grote of kleine blog: dat maakte niet uit. Een persfotobureau had er lucht van gekregen en zag dat ze daarin wel een slaatje konden slaan. Dat deden ze toen ook.
Ik ben dus niet heiliger dan de Paus, maar ik weet inmiddels wel dat het gewoon echt niet mag. En dat wil ik dan ook graag doorgeven aan mensen die dit nog niet weten. Zelf gebruik ik al jaren alleen maar licentievrije of eigen foto’s.
Je kunt eenvoudig met Canva zelf afbeeldingen maken. Je kunt op talloze websites licentievrije foto’s en afbeeldingen vinden. Teksten kun je altijd zelf schrijven. Het is echt allemaal niet zo moeilijk. En los daarvan: zelf origineel zijn is toch altijd het allerleukst. Dat is ook een stukje creativiteit en creatieve vrijheid voor iedereen.
